PAPIESKA KOMISJA ECCLESIA DEI
INSTRUKCJA
dotycząca zastosowania Listu Apostolskiego
Motu Proprio data Summorum Pontificum
Jego Świątobliwości BENEDYKTA PP XVI
I. Wprowadzenie
1. List Apostolski Summorum Pontificum Motu Proprio data Ojca Świętego Benedykta XVI z 7 lipca 2007 r., którego postanowienia weszły w życie 14 września 2007 r., dał Kościołowi powszechnemu możliwość korzystania w większym stopniu z bogactwa Liturgii Rzymskiej.
2. Wzmiankowanym Motu Proprio Ojciec Święty Benedykt XVI promulgował obowiązujące w całym Kościele prawo, mając na celu przedstawienie nowych norm dotyczących stosowania Liturgii Rzymskiej, wprowadzonej w 1962 r.
3. Ojciec Święty przypomniał najpierw, że Papieże wykazywali wielką troskę o Świętą Liturgię i w zatwierdzaniu ksiąg liturgicznych, a następnie potwierdził tradycyjną zasadę, która jest stosowana od niepamiętnych czasów i którą należy zachować w przyszłości, głoszącą, „że każdy Kościół partykularny musi uzgadniać z Kościołem powszechnym nie tylko to, co dotyczy nauki wiary i znaków sakramentalnych, ale i to, co dotyczy zwyczajów powszechnie przyjętych w nieprzerwanej tradycji apostolskiej, które muszą być przestrzegane nie tylko po to, by uniknąć błędów, ale i po to, by przekazywać wiarę w jej integralności, bo zasada modlitwy Kościoła odpowiada jej zasadzie wiary” (Benedykt XVI, List Apostolski Summorum Pontificum, AAS 99 (2007) 777; por. Ordinamento generale del Messale Romano, Wprowadzenie ogólne do Mszału Rzymskiego, III wyd. 2002, n. 397.).
4. Ojciec Święty wspomina także Papieży, którzy w szczególny sposób poświęcili się temu zadaniu, a zwłaszcza św. Grzegorza Wielkiego i św. Piusa V. Papież podkreśla też, że wśród świętych ksiąg liturgicznych szczególne znaczenie miał w historii Mszał Rzymski, który był aktualizowany na przestrzeni wieków, aż po czasy bł. Papieża Jana XXIII. Następnie, po reformie liturgicznej dokonanej po Soborze Watykańskim II, Papież Paweł VI w 1970 r. zaaprobował nowy Mszał dla Kościoła obrządku łacińskiego, przetłumaczony później na różne języki. Papież Jan Paweł II w 2000 r. promulgował jego trzecie wydanie.
5. Wielu wiernych, którzy zostali uformowani w duchu form liturgicznych z okresu przed Soborem Watykańskim II, dało wyraz głębokiemu pragnieniu, by zachować dawną tradycję. Z tego powodu Papież Jan Paweł II specjalnym indultem Quattuor abhinc annos, wydanym w 1984 r. przez Kongregację ds. Kultu Bożego, dopuścił możliwość powrotu, w określonych warunkach, do stosowania Mszału Rzymskiego, promulgowanego przez bł. Papieża Jana XXIII. Oprócz tego Papież Jan Paweł II w Motu Proprio Ecclesia Dei z 1988 r. wezwał biskupów, by wielkodusznie udzielali odnośnych pozwoleń wszystkim wiernym, którzy o nie proszą. W tym samym kierunku zmierza Papież Benedykt XVI w Motu Proprio Summorum Pontificum, w którym podanych jest kilka istotnych kryteriów, dotyczących Usus Antiquior Rytu Rzymskiego, które warto tu przypomnieć.
6. Teksty zawarte w Mszale Rzymskim Papieża Pawła VI i w ostatnim wydaniu Mszału Papieża Jana XXIII stanowią dwie formy Liturgii Rzymskiej, z których pierwsza nazywana jest ordinaria, a druga extraordinaria: są to dwie formy jednego Rytu Rzymskiego, istniejące obok siebie. Jedna i druga forma są wyrazem tej samej lex orandi Kościoła. Ze względu na czcigodny i starożytny zwyczaj forma extraordinaria musi być zachowywana z należytym szacunkiem.
7. Razem z Motu Proprio Summorum Pontificum został opublikowany List Ojca Świętego do biskupów, noszący tę samą datę co Motu Proprio (7 lipca 2007 r.). Dostarcza on dodatkowych wyjaśnień, dotyczących stosowności i potrzeby samego Motu Proprio; chodziło o to, by wypełnić pewną lukę, formułując nowe normy dotyczące posługiwania się Liturgią Rzymską, która obowiązywała w 1962 r. Normy te były potrzebne zwłaszcza dlatego, że w momencie, kiedy został wprowadzony nowy Mszał, nie wydawało się konieczne wydanie rozporządzeń regulujących posługiwanie się liturgią obowiązującą w 1962 r. Ze względu na wzrost liczby osób, które proszą o pozwolenie na posługiwanie się forma extraordinaria, stało się konieczne ustalenie kilku norm w tym zakresie.
Papież Benedykt XVI stwierdza między innymi: „Nie ma żadnej sprzeczności między jednym i drugim wydaniem Missale Romanum. W historii liturgii jest rozwój i postęp, ale bez żadnego rozłamu. To, co dla poprzednich pokoleń było święte, również dla nas pozostaje święte i wielkie, i nie może być nagle całkowicie zabronione albo uznane za szkodliwe” (Benedykt XVI, List do Biskupów z okazji opublikowania Listu Apostolskiego Motu Proprio data Summorum Pontificum odnośnie do stosowania Liturgii Rzymskiej sprzed reformy przeprowadzonej w 1970 r., AAS 99 (2007) 798.).
8. Motu Proprio Summorum Pontificum stanowi istotny wyraz Magisterium Papieża i jego munus, którym jest regulowanie Świętej Liturgii Kościoła i kierowanie nią (Por. KPK, kan. 838 § 1 i § 2. ), i przejaw jego troski Zastępcy Chrystusa i Pasterza Kościoła powszechnego (Por. KPK, kan. 331.).
Jego celem jest:
a) udostępnienie wszystkim wiernym Liturgii Rzymskiej w Usus Antiquior, uważanej za cenny skarb, który należy zachować;
b) zagwarantowanie i zapewnienie w sposób rzeczywisty, wszystkim, którzy o to poproszą, możliwości posługiwania się forma extraordinaria, w przekonaniu, że posługiwanie się Liturgią Rzymską, obowiązującą w 1962 r., jest uprawnieniem przyznanym dla dobra wiernych i dlatego powinno być interpretowane na korzyść wiernych, dla których jest ona głównie przeznaczona;
c) ułatwianie pojednania w Kościele.
II. Zadania Papieskiej Komisji Ecclesia Dei
9. Ojciec Święty przyznał Papieskiej Komisji Ecclesia Dei zwyczajną władzę zastępczą w sprawach należących do jej kompetencji, w szczególności w kwestii czuwania nad przestrzeganiem i wprowadzaniem w życie rozporządzeń Motu Proprio Summorum Pontificum (por. art. 12).
10. § 1. Papieska Komisja wykonuje tę władzę na mocy uprawnień nadanych uprzednio przez Papieża Jana Pawła II i potwierdzonych przez Papieża Benedykta XVI (por. Motu Proprio Summorum Pontificum, art. 11-12), a także na mocy władzy wydawania decyzji w sprawie odwołań, słusznie do niej kierowanych jako do wyższej instancji, od ewentualnych poszczególnych rozporządzeń administracyjnych Ordynariusza, które wydają się sprzeczne z Motu Proprio.
§ 2. Dekrety, za pomocą których Papieska Komisja decyduje w sprawie odwołań, mogą być zaskarżane ad normam iuris przed Najwyższym Trybunałem Sygnatury Apostolskiej.
11. Zadaniem Papieskiej Komisji Ecclesia Dei jest, po uzyskaniu aprobaty Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, sprawowanie pieczy nad ewentualną edycją tekstów liturgicznych, należących do forma extraordinaria Rytu Rzymskiego.
III. Normy szczegółowe
12. Papieska Komisja, na mocy władzy, która została jej udzielona i uprawnień, jakie posiada, po zasięgnięciu opinii Biskupów z całego świata, pragnąc zagwarantować poprawną interpretację i prawidłowe stosowanie Motu Proprio Summorum Pontificum, wydaje następującą Instrukcję, zgodnie z kan. 34 Kodeksu Prawa Kanonicznego.
Zakres uprawnień Biskupów diecezjalnych
13. Biskupi diecezjalni, zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego, muszą czuwać nad sprawami liturgicznymi, by gwarantować dobro wspólne i by wszystko odbywało się w sposób godny, w pokoju i klimacie zgody w powierzonych im diecezjach (Por. KPK, kan. 223 § 2; 838 § 1 i §4), zawsze zgodnie z mens Papieża, jasno wyrażonym w Motu Proprio Summorum Pontificum (Por. Benedykt XVI, List do biskupów z okazji opublikowania Listu Apostolskiego Motu Proprio data Summorum Pontificum odnośnie do stosowania Liturgii Rzymskiej sprzed reformy przeprowadzonej w 1970 r., AAS 99 (2007) 799). W razie kontrowersji bądź uzasadnionych wątpliwości, dotyczących celebracji według forma extraordinaria, osąd będzie należał do Papieskiej Komisji Ecclesia Dei.
14. Zadaniem Biskupa diecezjalnego jest zastosowanie wszelkich koniecznych środków, aby zagwarantować poszanowanie forma extraordinaria Rytu Rzymskiego, zgodnie ze wskazaniami Motu Proprio Summorum Pontificum.
Coetus fidelium (por. Motu Proprio Summorum Pontificum, art. 5 § 1)
15. W myśl art. 5 § 1 Motu Proprio Summorum Pontificum coetus fidelium można uznać za stabiliter exsistens, kiedy składa się z paru osób należących do danej parafii, które również po ogłoszeniu Motu Proprio łączy umiłowanie liturgii wedle Usus Antiquior, i które wyrażają prośbę, aby była ona sprawowana w kościele parafialnym bądź w kaplicy; coetus może składać się również z osób pochodzących z różnych parafii lub diecezji, które w tym celu gromadzą się w wyznaczonym kościele parafialnym bądź w kaplicy.
16. W sporadycznym przypadku, gdy kapłan z kilkoma osobami zgłosi się w kościele parafialnym bądź w kaplicy z zamiarem celebrowania w forma extraordinaria, zgodnie z artykułami 2 i 4 Motu Proprio Summorum Pontificum, proboszcz lub rektor kościoła bądź kapłan odpowiedzialny za kościół winni zgodzić się na sprawowanie liturgii, jednakże z uwzględnieniem harmonogramu celebracji liturgicznych w tym kościele.
17. § 1. W podejmowaniu decyzji w poszczególnych przypadkach, proboszcz bądź rektor czy kapłan odpowiedzialny za kościół winni kierować się roztropnością, duszpasterską gorliwością i duchem wielkodusznego otwarcia.
§ 2. W przypadku grup liczebnie mniejszych należy zwrócić się do Ordynariusza miejsca, by wyznaczył kościół, w którym ci wierni będą mogli gromadzić się na tych celebracjach, ażeby w ten sposób ułatwić im uczestnictwo i zapewnić godniejsze sprawowanie Mszy św.
18. Również w sanktuariach i miejscach będących celem pielgrzymek należy dawać możliwość celebrowania w forma extraordinaria grupom pielgrzymów, którzy o to proszą (por. Motu Proprio Summorum Pontificum, art. 5, § 3), jeżeli jest kapłan spełniający odpowiednie wymogi.
19. Wierni, którzy proszą o celebrację w forma extraordinaria, nie powinni w żaden sposób popierać ani też należeć do grup wyrażających sprzeciw co do ważności bądź prawowitości Mszy św. czy sakramentów sprawowanych w forma ordinaria i/lub uznania Papieża za najwyższego Pasterza Kościoła powszechnego.
Sacerdos idoneus (por. Motu Proprio Summorum Pontificum, art. 5 § 4)
20. Odnośnie do tego, jakie warunki musi spełniać kapłan, aby był uznany za „zdolnego” do celebrowania wedle forma extraordinaria, stwierdza się, co następuje:
a) Każdy kapłan, który w myśl przepisów Prawa Kanonicznego nie ma do tego przeszkód, winien być uznany za zdolnego do celebrowania Mszy św. w forma extraordinaria (Por. KPK, kan. 900 § 2.).
b) Gdy chodzi o posługiwanie się językiem łacińskim, konieczna jest jego podstawowa znajomość, pozwalająca poprawnie wymawiać słowa i rozumieć ich znaczenie.
c) Odnośnie do znajomości przebiegu rytu, uznaje się za odpowiednich kapłanów, którzy sami zgłaszają się do celebrowania w forma extraordinaria i wcześniej już ją stosowali.
21. Od Ordynariuszy oczekuje się, by stworzyli duchowieństwu możliwość uzyskania odpowiedniego przygotowania do celebrowania w forma extraordinaria. Dotyczy to również Seminariów, gdzie należy zadbać o należytą formację przyszłych kapłanów poprzez naukę łaciny (Por. KPK, kan. 249; por. Sobór Watykański II, konst. Sacrosanctum Concilium, n. 36; dekret Optatam totius, n. 13.) i, jeżeli wymogi duszpasterskie wskazują na taką potrzebę, umożliwić nauczenie się forma extraordinaria Rytu.
22. W Diecezjach, w których nie ma odpowiednich kapłanów, Biskupi diecezjalni mogą poprosić o współpracę kapłanów z instytutów erygowanych przez Papieską Komisję Ecclesia Dei, zarówno w sprawie celebrowania, jak i ewentualnego nauczenia celebrowania.
23. Motu Proprio przyznaje każdemu kapłanowi, zarówno diecezjalnemu, jak i zakonnemu, możliwość celebrowania Mszy św. w forma extraordinaria Rytu Rzymskiego sine populo (bądź z udziałem samego kapłana) (por. Motu Proprio Summorum Pontificum, art. 2). A zatem, w myśl przepisów Motu Proprio Summorum Pontificum, do tych celebracji kapłani nie potrzebują żadnego specjalnego zezwolenia od swoich Ordynariuszy bądź przełożonych.
Dyscyplina liturgiczna i kościelna
24. Należy posługiwać się księgami liturgicznymi w forma extraordinaria takimi, jakie są. Wszyscy, którzy pragną celebrować w forma extraordinaria Rytu Rzymskiego, winni znać odpowiednie wskazania liturgiczne i mają obowiązek stosować się do nich należycie w czasie celebracji.
25. Do Mszału z 1962 r. można i należy włączać nowych świętych i niektóre nowe prefacje (Por. Benedykt XVI, List do biskupów z okazji opublikowania Listu Apostolskiego Motu Proprio data Summorum Pontificum odnośnie do stosowania Liturgii Rzymskiej sprzed reformy przeprowadzonej w 1970 r., AAS 99 (2007) 797.), zgodnie z normami, które zostaną wskazane w terminie późniejszym.
26. Zgodnie z tym, co mówi art. 6 Motu Proprio Summorum Pontificum, uściśla się, że podczas Mszy św. odprawianej według Mszału z 1962 r. czytania mogą być odczytywane bądź wyłącznie w języku łacińskim, bądź w języku łacińskim, a następnie w tłumaczeniu na język rodzimy, bądź też, w przypadku Mszy recytowanych, również w samym języku rodzimym.
27. Odnośnie do norm dyscyplinarnych dotyczących celebracji – stosuje się przepisy kościelne zawarte w obowiązującym Kodeksie Prawa Kanonicznego.
28. Ponadto, na mocy swojego charakteru prawa specjalnego, we właściwym dla siebie zakresie, Motu Proprio Summorum Pontificum deroguje od rozporządzeń prawnych, dotyczących obrzędów świętych, wydanych począwszy od 1962 r. i później, a niezgodnych ze wskazaniami ksiąg liturgicznych obowiązujących w 1962 r.
Bierzmowanie i święcenia kapłańskie
29. Motu Proprio Summorum Pontificum (por. art. 9 § 2) potwierdza możliwość stosowania starej formuły w obrzędzie bierzmowania, toteż nie jest konieczne posługiwanie się w przypadku forma extraordinaria odnowioną formułą z promulgowanego przez Papieża Pawła VI Rytuału Bierzmowania.
30. Odnośnie do tonsury, niższych święceń i subdiakonatu Motu Proprio Summorum Pontificum nie wprowadza żadnych zmian w normach Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r.; w konsekwencji w instytutach życia konsekrowanego i w stowarzyszeniach życia apostolskiego, podlegających Papieskiej Komisji Ecclesia Dei, profes, który złożył śluby wieczyste, bądź ten, kto został definitywnie włączony do kleryckiego stowarzyszenia życia apostolskiego, poprzez święcenia diakonatu zostaje inkardynowany jako duchowny do instytutu bądź stowarzyszenia w myśl kan. 266 § 2 Kodeksu Prawa Kanonicznego.
31. Jedynie w instytutach życia konsekrowanego i w stowarzyszeniach życia apostolskiego podlegających Papieskiej Komisji Ecclesia Dei oraz w tych, gdzie podtrzymuje się zwyczaj używania ksiąg liturgicznych forma extraordinaria, dozwolone jest posługiwanie się Pontificale Romanum z 1962 r. przy udzielaniu święceń niższych i wyższych.
Breviarium Romanum
32. Duchownym wolno używać Breviarium Romanum obowiązującego w 1962 r., o czym mowa w art. 9 § 3 Motu Proprio Summorum Pontificum. Ma on być odmawiany w całości i w języku łacińskim.
Triduum Sacrum
33. Coetus fidelium, przywiązany do poprzedniej tradycji liturgicznej, może celebrować również Triduum Sacrum w forma extraordinaria – jeżeli istnieje odpowiedni do tego kapłan. W przypadkach, gdy nie ma kościoła bądź kaplicy przeznaczonych wyłącznie do tego rodzaju celebracji, proboszcz lub Ordynariusz, w porozumieniu z odpowiednim kapłanem, winni zadecydować co do rozwiązania najkorzystniejszego ze względu na dobro dusz, nie wyłączając możliwości powtórnego sprawowania liturgii Triduum Sacrum w tym samym kościele.
Obrzędy zgromadzeń zakonnych
34. Dozwolone jest posługiwanie się własnymi księgami liturgicznymi zgromadzeń zakonnych, które obowiązywały w 1962 r.
Pontificale Romanum i Rituale Romanum
35. Dozwolone jest posługiwanie się Pontificale Romanum i Rituale Romanum, jak również Caeremoniale Episcoporum, będącymi w użyciu w 1962 r., w myśl przepisu n. 28 niniejszej Instrukcji i przy zachowaniu w mocy rozporządzenia zawartego w jej n. 31.
Papież Benedykt XVI zatwierdził niniejszą Instrukcję podczas audiencji udzielonej w dniu 8 kwietnia 2011 r. niżej podpisanemu kardynałowi, przewodniczącemu Papieskiej Komisji Ecclesia Dei, i polecił jej opublikowanie.
Rzym, w siedzibie Papieskiej Komisji Ecclesia Dei, 30 kwietnia 2011 r., we wspomnienie św. Piusa v.
Kard. William Levada
Przewodniczący
Ks. prał. Guido Pozzo
Sekretarz
